Tên di sản : Đền thờ Trình Minh
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 78/QĐ –VHTT
Giới thiệu
Đền thờ Trình Minh cũng nằm trong số phận của hàng loạt những di tích lịch sử khác của đất Hà Châu nói riêng và huyện Hà Trung nói chung đã bị phá huỷ trong thời kì “Bài phong” quyết liệt. Tuy nhiên, do ý thức tự hào dân tộc, hơn thế, ông lại là một người có công trong việc chiêu dân lập ấp tạo nên làng Ngọc Chuế, bởi vậy, những đồ thờ, thần phả, thần tích có liên quan đến nhân vật Trình Minh vẫn được bảo tồn cho đến ngày nay.
Đền thờ Trình Minh nằm trên sườn núi Phượng, quay mặt về hướng Nam. Dưới chân núi là làng ngọc Chuế - một làng nông nghiệp độc canh cây lúa nước đã tồn tại trên dưới một ngàn năm. Ở đây rất thuận tiện về giao thông thuỷ bộ. Vì vậy, vùng đất này đã được ông Trình Minh chọn làm nơi khai dân lập ấp, giờ đây vị trí này vẫn còn nhiều mặt thuận lợi.
Về phía Đông ngôi đền là làng Nga Châu và cánh đồng chiêm trũng tiếp giáp với dòng Hoạt Giang – một huyết mạch giao thông quan trọng phục vụ thiết thực cho sản xuất nông nghiệp của nhân dân quanh vùng. Phía tây, phía bắc, phía nam là một vùng dân cư đông đúc sầm uất của các xã Hà Lai, Hà Thanh, Hà Hải ngày nay. Có thể nói địa điểm xây dựng ngôi đền trên sườn núi Phượng ở làng Ngọc Chuế chẳng những nằm ở một vùng dân cư đông đúc mà còn là nơi có cảnh quan thiên nhiên đẹp đẽ và hùng vĩ.
Về quy mô kiến trúc:
Theo nhân dân địa phương thì đền thờ Trình Minh trước đây còn có tên gọi là đền Trung, được kiến trúc theo kiểu chuôi vồ, gồ 3 gian tiền đường và hậu cung, trước đền có cổng ra vào, có nhà khách để sửa soạn đồ tế lễ…Nhìn chung cấu trúc đền trang nghiêm bề thế. Qua thời gian, lịch sử mưa nắng, gió bão, đền bị phá huỷ nghiêm trọng. Hiện nay, đền chỉ còn lại phần hậu cung mới được xây dựng lại trong mấy năm trở lại đây.
Nhìn chung quy mô, cấu trúc đền bị phá huỷ song nó lại là nơi thờ tự chính, nơi hội tụ của du khách thập phương, nơi tìm hiểu của các nhà nghiên cứu, nơi tụ họp của con cháu xa gần của dòng họ Trình trên đất Thanh Hoá, đó cũng là giá trị và ý nghĩa lớn lao của di tích.